Testo
Commento
 

De Cimabue, Giocto, Maso, Stephano et Taddeo pictoribus

"[...] Post hunc stra[c]ta iam in novibus via Giottus, non solum illustris fame decore antiquis pictoribus conparandus, sed arte et ingenio preferendus, in pristinam dignitatem nomenque maximum picturam restituit. Huius enim figurate radio imagines ita liniamentis nature conveniunt, ut vivere et anhelitum spirare contuentibus viderentur, exemplares etiam actus gestusque conficere adeo proprie, ut loqui, flere, letari et alia agere non sine delectatione contuentis et laudantis ingenium manumque artificis prospectentur. Extimantibus multis nec stulte quidem pictores non inferioris ingenii his quos liberales artes fecere magistros, cum illi artium precepta scriptis demandata studio et doctrina percipiant, hii solum ab alto ingenio tenacique memoria que in arte sentiant mutuentur. Fuit sane Giottus seposita arte picture vir magni consilii, et qui multarum rerum usum habuerit. Historiarum insuper notitiam plenam habens, ita poesis extitit emulator, ut pingere que illi fingere subtiliter considerantibus perpendatur. Fuit etiam, ut virum decuit prudentissimum, fame potius quam lucri cupidus. Unde ampliandi nominis cupidine per omnes fere Italie civitates famosas locis spectabilibus aliquid pinxit Romeque presertim in foribus ecclesie Sancti Petri Transtiberim, ubi ex musivo periclitantes navi apostolos artificiosissime figuravit, ut confluenti orbi terrarum ad urbem indulgentiarum temporibus de se arteque sua spectaculum faceret. Pinxit insuper speculorum suffragio semet ipsum sibique contemporaneum Dantem in tabula altaris capelle palatii potestatis. [...]"

(Filippo Villani, De Famosis Civibus, in "Quellenbuch zur Kunstgeschichte des abendländischen Mittelalters", a c. di Julius Schlosser, Wien, Carl Graeser, 1896, p.370-371).

Alla fine del Trecento, Filippo Villani, nipote del cronista Giovanni Villani, compone il suo De origine civitatis Florentiae et eiusdem famosis civibus, L'opera contiene delle brevi biografie di fiorentini famosi (poeti, teologi, musi-cisti e pittori).

Nella sezione De Picturibus, Filippo Villani dà, tra l‘altro, anche una descrizione dell'arte di Giotto.

All’avviso del Villani, Giotto non è soltanto comparabile ai pittori antichi, ma la sua arte addirittura oltrepassa le opere classiche.

Boccaccio nelle sue Genealogiae Deorum gentilium esprime un parere simile dicendo "[...] noster Ioctus, quo suo evo non fuit Apelles superior [...]" (vedi: INTRATESTUALITÀ > LEGEN-DA DI GIOTTO > BOCCACCIO).

Filippo Villani sottolinea soprattutto il carattere molto realistico dell’arte di Giotto: le sue figure sono dipinte in un modo così naturale che sembrano vivere e respirare, parlare, piangere o rallegrarsi. Questa constatazione è fondamentale per la comprensione del genio artistico di Giotto (vedi: PERSO-NAGGI > GIOTTO > ARTE).

Accennando al fatto che Giotto era più interessato alla fama che al guadagno, il Villani riesce a sottolineare ulterior-mente la nobiltà d’animo di Giotto: il suo (apparente) desinteresse per il salario lo distingue dall’artista-artigiano comune che lavora essenzialmente per guadagnarsi la vita.